Władza rodzicielska jest prawem do sprawowania pieczy nad dzieckiem i jego majątkiem, które przysługuje jego rodzicom, a także prawem do wychowywania dziecka. Jej zakres, a także wynikające z niej uprawnienia oraz obowiązki reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Co do zasady sprawuje ją oboje rodziców, od narodzin dziecka, aż do osiągnięcia przez nie pełnoletniości. Zdarzają się jednak sytuacje, w których piecza rodzicielska zostaje jednemu z nich odebrana bądź też w pewnym stopniu ograniczona. Wyjaśniamy, jakie przesłanki muszą zostać spełnione, by móc pozbawić opiekuna władzy rodzicielskiej lub ją ograniczyć, a także kiedy odzyskanie władzy rodzicielskiej jest możliwe.
Władza rodzicielska a prawa rodzicielskie
By lepiej zrozumieć, na czym tak właściwie polega pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka, warto najpierw wyjaśnić, jakie prawa przysługują rodzicom w ramach władzy rodzicielskiej. Zgodnie z regulacją prawną, najważniejszym prawem, a zarazem obowiązkiem rodziców względem dziecka jest wspomniane wcześniej wykonywanie pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, a także jego wychowanie w duchu poszanowania jego godności oraz praw. Mogą oni wychowywać małoletniego zgodnie z wyznawanym przez siebie systemem wartości i światopoglądem, jednak powinni przy tym kierować się wyłącznie szeroko pojętym interesem społecznym (nie zaś swoim interesem) oraz przede wszystkim dobrem swojego potomka. Dodatkowo, jeżeli władza ta przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest zobowiązane i uprawnione do jej wykonywania, przy czym o istotnych sprawach powinni oni rozstrzygać wspólnie. W zakres władzy rodzicielskiej wchodzi również przedstawicielstwo ustawowe dziecka.
Na rodzicach z tytułu władzy rodzicielskiej spoczywa także szereg obowiązków. Przede wszystkim zobowiązani są oni do troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka oraz do przygotowania go należycie do pracy dla dobra społeczeństwa (odpowiednio do jego uzdolnień). Nie mogą również stosować względem niego kar cielesnych ani całkowicie dowolnie rozporządzać jego majątkiem.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej a ograniczony zakres władzy rodzicielskiej - różnice
By ograniczyć bądź pozbawić władzy rodzicielskiej jednego (albo obojga) z rodziców, muszą zaistnieć ku temu konkretne przesłanki. To od przesłanek zależy również to, czy prawo do sprawowania pieczy zostanie rodzicowi całkowicie odebrane, czy też jedynie ograniczone.
W przypadku:
- Odebrania władzy rodzicielskiej – rodzic traci uprawnienie do uczestnictwa w procesie wychowywania dziecka. Nie ma wówczas możliwości decydowania o jego przyszłej edukacji, miejscu zamieszkania oraz podejmowania decyzji w zakresie jego leczenia. Sąd decyzję taką orzeka w przypadku, gdy rodzic rażąco zaniedbuje obowiązki, jakie nakłada na niego władza rodzicielska, a prawa rodzicielskie są przez niego nadużywane, a także wtedy, gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody. Przykładem może być trwały brak zainteresowania dzieckiem (niepłacenie alimentów, brak kontaktu z dzieckiem), zmuszanie dziecka do kradzieży, żebrania, odbywanie przez rodzica wieloletniej kary pozbawienia wolności oraz uzależnienie lub poważna, przewlekła choroba.
- Ograniczenia władzy rodzicielskiej – rodzic nie ma pełnej swobody w sprawowaniu pieczy nad dzieckiem, w tym przede wszystkim w sposobie jego wychowania. Może zostać orzeczona z powodów niezawinionych, gdy np. rodzice nie mogą dojść do porozumienia w kwestii wychowania potomka oraz z powodów zawinionych np., gdy zachowanie rodzica można uznać za zagrażające bezpieczeństwu i zdrowiu dziecka.
Sposoby ograniczenia władzy rodzicielskiej albo jej pozbawienia
Sposoby ograniczenia władzy rodzicielskiej lub jej odebrania są dwa:
- Pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej z urzędu – wówczas proces związany ze zmniejszeniem lub odebraniem swobody w sprawowaniu opieki nad dzieckiem rozpoczyna się samoczynnie, po dotarciu odpowiednich organów do informacji o potencjalnym zagrożeniu bezpieczeństwa dziecka.
- Pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej na wniosek – wówczas proces rozpoczyna się od momentu przyjęcia wniosku, który może złożyć każdy, kto wie, że dobro dziecka jest zagrożone. By dokument ten został przez sąd przyjęty, należy spełnić wymogi formalne, opisać żądanie oraz uzasadnić swoje stanowisko poprzez wskazanie konkretnych dowodów. W celu upewnienia się, że wniosek wypełniono prawidłowo, warto skorzystać z usług doświadczonego prawnika – pomoc prawna z zakresu prawa rodzinnego w Łodzi świadczona jest przez moją kancelarię.
Warto dodać, że wniosek o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej można złożyć również w ramach innych toczących się postępowań. Ten pierwszy najczęściej składany jest wraz z pozwem o rozwód. Należy jednocześnie zaznaczyć, że ograniczona władza rodzicielska po rozwodzie jednego z rodziców, będąca konsekwencją tego, że powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej przypadło drugiemu z rodziców, nie jest tym samym, co instytucje jej ograniczenia bądź zawieszenia na wniosek lub z urzędu.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się, jak wygląda cały proces ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej bądź potrzebujesz pomocy prawnej na dowolnym etapie postępowania, możesz liczyć na profesjonalne wsparcie, które świadczy moja kancelaria adwokacka w Łodzi.
Przywrócenie władzy rodzicielskiej – z urzędu lub na wniosek
Warto zaznaczyć, że pozbawienie i ograniczenie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru nieodwracalnego – istnieje bowiem możliwość jej przywrócenia. Według art. 111 §2 przywrócenie władzy rodzicielskiej po ograniczeniu/pozbawieniu może nastąpić wtedy, gdy ustanie przyczyna będąca podstawą jej odebrania/ograniczenia (np. rodzic odbył leczenie odwykowe i zachowuje trzeźwość; podwyższył swoje kompetencje i predyspozycje wychowawcze). Jeżeli do tego dojdzie, rodzic ponownie uzyskuje pełne prawa rodzicielskie nad dzieckiem. Istnieją dwa sposoby odzyskania władzy rodzicielskiej:
- Przywrócenie władzy rodzicielskiej z urzędu,
- Przywrócenie władzy rodzicielskiej na wniosek.
Należy przy tym pamiętać, że sąd nie ma obowiązku przywrócenia władzy rodzicielskiej w przypadku, gdy ustaną przyczyny jej odebrania/ograniczenia. Zanim podejmie decyzje, musi bowiem wpierw uwzględnić wszystkie inne towarzyszące sprawie okoliczności, w tym to, czy przywrócenie praw rodzicielskich jest w danym momencie celowe i z korzyścią dla małoletniego dziecka oraz to, czy przyczyna będąca podstawą ich odebrania może ponownie zaistnieć. By upewnić się, że sprawa przebiegnie po Twojej myśli oraz że odpowiednio wypełniłeś/wypełniłaś wniosek, warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika – takiego, jak adwokat Weronika Haczykowska Łowicz.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej a alimenty
Warto pamiętać, że pozbawienie praw rodzicielskich jednego z rodziców jedynie odbiera mu prawo do decydowania o istotnych sprawach dziecka, do zarządzania jego majątkiem, do reprezentacji dziecka i występowania w jego imieniu oraz do uczestnictwa w jego wychowaniu. Nie wpływa natomiast ono na obowiązek alimentacyjny. Taka osoba nadal jest zobowiązana do przekazywania ustalonej przez sąd kwoty pieniężnej na utrzymanie swojego potomka. Oznacza to więc, że w przypadku, gdy wobec rodzica zasądzono pozbawienie władzy rodzicielskiej, a alimenty nie są przez niego płacone, wierzyciel (drugi rodzic lub opiekun prawny dziecka) może wystąpić do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności, a następnie wystąpić do komornika z wnioskiem o ściągnięcie odpowiadającej wysokości alimentów sumy pieniędzy. O tym, jak podwyższyć alimenty na dziecko możesz dowiedzieć się z mojej strony internetowej.